Mity, baśnie i legendy japońskie - wstęp.

Mimo mnogości gier komputerowych czy programów telewizyjnych bądź innych dóbr popkultury, dawne legendy i podania, przekazywane z pokolenia na pokolenie, wciąż są w Japonii niezwykle popularne.
Zadania, jakie stawiali baśniom oraz legendom ich twórcy, były różne. W dużej mierze stanowiły one próbę wyjaśnienia zjawisk niezrozumiałych dla dawnych mieszkańców archipelagu.
Wiele takich przykładów możemy znaleźć w mitologii japońskiej.

Jeden z mitów traktuje o wielkim smoku, który żyje pod wyspami japońskimi, a jego ruchy powodują trzęsienia ziemi. W okresie Edo (1603-1868) w umysłach ludzi zamiast smoka zagościł sum-gigant (ōnamazu). Inna legenda opowiada o tym, że w dawnej Japonii układ kraterów na księżycu przypominał królika, stąd u Japończyków wiara w Księżycowego Królika (tutaj przychodzi mi na myśl Usagi Tsukino [tłum: księżycowy królik] jedna z głównych bohaterek mangi i anime Sailor Moon, co może nam sugerować, że owa wiara jest nadal żywa) .
W wielu opowieściach możemy dostrzec także obawę przed nieznanym, stąd w wierzeniach i podaniach japońskich tak wiele dziwnych stworzeń, które tylko czyhają, by spłatać człowiekowi figla lub wyrządzić mu krzywdę (słynne np. z mangi i anime Inuyasha – youkai).
Świadczy to o dużej wrażliwości duchowej mieszkańców Kraju Kwitnącej Wiśni oraz o szacunku, jakim darzyli przyrodę wokół nich.

Podobnie jak na zachodniej części globu, niezwykle istotna jest edukacyjna rola japońskich baśni i legend. Zawarte w nich informacje stanowią wzór do naśladowania oraz uczą, jak należy postępować i jakimi wartościami kierować się w życiu. Pisane były w myśl zasady kanzon chōaku – chwalić dobro i karać zło. W opowieściach tych najbardziej cenione są takie cechy jak dobroć, odwaga czy skromność, niepożądane zaś są chciwość, egoizm oraz okrucieństwo. Częstym motywem baśni jest także zemsta za doznaną krzywdę lub upokorzenie. W świecie baśni zasady moralne są proste – ten, który czynił zło musiał ponieść zasłużoną karę.

Zdarzenia opisane w baśniach japońskich dzieją się zazwyczaj w bliżej nie określonym miejscu i czasie (jedno z najczęstszych pierwszych zdań brzmi „Dawno, dawno temu, w pewnym miejscu...”). Pozostawia to słuchaczom i czytelnikom dużą swobodę interpretacji. Bohaterami baśni mogą być ludzie, zwierzęta, ale też bóstwa, demony lub inne istoty nadprzyrodzone. Pojawiają się także obdarzeni nadludzką siłą herosi, jak na przykład Momotarō (dosł. Brzoskwiniowy Chłopiec), który pokonał bandę demonów siejących postrach w jego rodzinnej wiosce, czy wychowany przez górską wiedźmę Kintarō (dosł. Złoty Chłopiec), do dziś niezwykle popularny w Japonii i obecny w książkach, komiksach, animacjach lub grach wideo.

Większość baśni została spisana/opowiedziana w czasach, gdy nietrudno można było stracić życie, a śmierć była dla ówczesnych Japończyków „chlebem powszednim”. Zatem nie powinno dziwić, że znajduje się ona również w baśniach, których bohaterowie – zwłaszcza ci negatywni – niekiedy umierają. Są takie pośród opisanych w baśniach historii, które współczesnemu człowiekowi mogą wydać się okrutne, jednak należy pamiętać, że w czasach gdy owe podania powstawały panował inny tok myślenia oraz inne realia, które znalazły swoje przełożenie w baśniach.
Nie jest to też bynajmniej wyjątkowe – przypomnijcie sobie chociażby niektóre z baśni braci Grimm. Niemniej jednak, podobnie jak w krajach Zachodnich, część baśni uznana została za nieodpowiednie dla młodych ludzi, dlatego zostały stworzone ich nowe wersje, w których nawet negatywnym bohaterom udaje się zazwyczaj przeżyć.

~ Tova